درواقع، پول از چرک کف دست هم کثیف‌تر است چرا که بیماری‌های واگیردار می‌توانند از طریق تماس با اشیای بی‌جان که عوامل بیماریزا را منتقل می‌کنند، انتشار یابند ودر این میان، پول کاغذی، می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند.
گفته می‌شود اسکناس، یکی از عمدهترین ناقلان بیماری‌های مسری است که با کاهش دست به دست شدن آن، کمک شایانی نیز به بهداشت عمومی خواهد شد. اسکناس‌های کاغذی در همه جا مورد استفاده قرار می‌گیرند، طی مدت زمان گردش خود در میان افراد بی‌شماری رد و بدل می‌شوند و هر فردی در هر شغلی که باشد با آن سر و کار دارد.
حالا می‌توانید به قضیه از این منظر نگاه کنید که اگر برخی از این اسکناس‌ها آلوده به باکتریهای بیماریزا باشند، چه دایره وسیعی برای انتقال این بیماری‌ها به وجود خواهد آمد.
بررسی آلودگی میکروبی پول، موضوع تازه‌ای نیست، چرا که از سال‌ها پیش تحقیقات متعددی روی انواع اسکناس‌ها و سکه‌ها انجام شده که تمامی آنها هم وجود آلودگی وسیع را تأیید کرده‌اند.
مثلا در اوایل دهه 1970، 2محقق آمریکایی گزارش دادند که روی 13درصد از سکه‌ها و 42درصد از اسکناس‌های کاغذی جمع آوری شده در کشور آمریکا، میکروب‌های بیماری‌زای بالقوه وجود دارد. آنها استافیلوکوکوس کواگولاز مثبت، اشریشیاکلی، گونه‌های کلبسیلا و سودوموناس آئروژینوزا و پروتئوس- میرابیلیس را مورد جداسازی قرار دادند. در یک مطالعه مشابه هم که در سال 1972 در همین کشور انجام شد، باکتری‌ها از 200 سکه و اسکناس جدا شدند و اعلام شد که پول واقعا آلوده است.
در همین اواخر نیز مطالعه‌ای در دانشگاه کالیفرنیا، روی 113 نمونه از اسکناس‌های رایج در آمریکا انجام شد که نشان داد اکثر اسکناس‌های مورد مطالعه آلودگی میکروبی به اشریشیاکلی و استاف اورئوس دارند.
شاید خبری هم که چندی پیش منتشر شد که ویروس آنفلوانزا می‌تواند تا ۱۷ روز روی اسکناس زنده بماند و از این طریق به دیگران انتقال یابد را هم شنیده باشید. اما بشنوید از تحقیقی جدید که توسط محققان دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شده و نشان دهنده آن است که اسکناس‌ها بیش از حد تصور آلوده‌اند.
محققان دانشگاه علوم پزشکی ایران، پژوهشی از نوع توصیفی- مقطعی و بنیادی- کاربردی را روی 400 نمونه از اسکناس‌های کاغذی مختلف که به شکل تصادفی از مکان‌های مختلف ایران از قبیل تهران، مشهد، اهواز، تبریز، سنندج، کرمانشاه و قزوین جمع آوری شده بود، انجام داده‌اند.
این محققان، اسکناس‌ها را وارد بطری‌های حاوی آب استریل کرده و به مدت 12تا24 ساعت در دمای 37 درجه سانتی‌گراد گرمخانه گذاری کردند، سپس به کمک پنس استریل، اسکناس‌ها را برداشته و از محلول به‌جا مانده، کشت میکروبی دادند. نتیجه این بود: از 400 نمونه اسکناس مورد بررسی، 273 باکتری جدا از هم به‌دست آمد، به شکلی که 46درصد از انواع اسکناس‌های کاغذی دارای آلودگی به باکتریهای گرم مثبت و 54درصد دارای آلودگی به باکتریهای گرم منفی بودند.
ترتیب آلودگی باکتریایی اسکناس‌های کاغذی نیز جالب بود: اسکناس‌های10و20 تومانی(که البته الآن تقریبا از رده خارج شده)، 100 تومانی، 200 تومانی و 500 تومانی، بیشتر از اسکناس‌های 50 تومانی، 1000 تومانی و 2000 تومانی آلوده بودند؛ شاید به این دلیل که اسکناس‌های 100تومانی، 200 تومانی و 500تومانی، به‌طور روزمره، به مراتب بیشتر از سایر اسکناس‌ها در بین مردم رد و بدل می‌شود.
اگرچه تاکنون هیچ بیماری مشخص بالینی در ارتباط مستقیم تماس بدن با اسکناس به ثبت نرسیده است اما نکته قابل توجه، انتقال ارگانیسم‌های مقاوم از فردی به فرد دیگر است؛ به این معنا که حتی اگر در ابتدا فقط باکتری‌ها در بدن موجود گیرنده سکنی گزیده باشند و بیماری خاصی را ایجاد نکنند، بعدها ممکن است درصورتی که فرد بستری شود یا سامانه ایمنی بدنش ضعیف شود، از نظر بالینی، عفونت چشمگیری ایجاد کنند.
بنابراین، بد نیست در اینجا کمی هم در مورد نوع باکتریهای پیدا شده و اینکه چه بیماری‌هایی را ایجاد می‌کنند، صحبت کنیم. به‌عنوان مثال در بین میکروارگانیسم‌های شناسایی‌شده روی اسکناس‌ها، تنها استافیلوکوکوس کواگولاز منفی، جزو باکتریهای ساکن پوست و فلور طبیعی تمام مناطق مختلف پوست انسان است که یک باکتری غیربیماری‌زا بوده و بالقوه پاتوژن نیست اما استافیلوکوکوس اورئوس، یکی دیگراز باکتری‌هایی که روی اسکناس پیدا می‌شود، یک ارگانیسم بسیار مقاوم است که می‌تواند تا مدت‌های مدیدی خارج از بدن میزبان زنده بماند و پس از ورود به بدن میزبان که در اینجا انسان‌ها هستند، بیماری‌های عفونی جلدی از قبیل جوش، کورک، کفگیرک، زرد زخم، عفونت‌های پستان، سندروم شوک سمی، باکتریمی، سلولیت و... ایجاد کند. کلبسیلا پنومونیه نیز ارگانیسم یافته شده دیگری است که ممکن است موجب عفونت‌های محیطی و بیمارستانی شود.
البته، بخش اعظم باکتریهای جداشده، معمولا در میزبانان بستری نشده، ایجاد بیماری نمی‌کنند اما در بیماران بستری شده یا دارای ضعف سامانه ایمنی، این باکتری‌ها می‌توانند از نظر بالینی، عفونت‌های قابل ملاحظه‌ای را به وجود آورند. البته جالب اینجاست که همان باکتری غیربیماری‌زایی هم که در این میان گفته شد، یعنی استافیلوکوکوس کواگولاز منفی، سابقاً غیربیماری‌زا به حساب می‌آمده اما تحقیقات جدید حاکی از آن است که این باکتری‌ها نیز از نظر بالینی بیماری‌های قابل ملاحظه‌ای را سبب می‌شوند؛ به این معنا که آلودگی با استافیلوکوک‌های کواگولاز منفی، معمولاً با جای گرفتن در بدن افراد دارای ضعف ایمنی در ارتباط است که البته، این عفونت‌ها معمولاً خفیف است اما مقاومت در برابر آنتی بیوتیک‌ها می‌تواند درمان آنها را دشوار کند.
با این اوصاف، 400 اسکناس کاغذی مورد مطالعه در دانشگاه علوم پزشکی تهران، تنها نمونه کوچکی از بیلیون‌ها اسکناس در حال گردش است و بررسی وسیعی لازم است تا بتوان با اطمینان، درصد اسکناس‌های آلوده به باکتریهای بیماریزا را اعلام کرد؛ اما به هر حال این بررسی نشان می‌دهد که آلودگی پول کاغذی به باکتری‌هایی که بالقوه مضر هستند، همواره می‌تواند صورت بگیرد و رعایت نکات بهداشتی نظیر شستن دست‌ها بعد از استفاده از اسکناس یا نگهداری آنها در کیف پول، استفاده از کارت‌های اعتباری وچک به جای پول نقد و جلوگیری از تماس آنها با کودکان و... می‌تواند، انتقال بیماری‌ها از طریق اسکناس را کاهش دهد.
